4.6 ℃
In 2020 voerde het bureau Saricon voor de gemeente Heemskerk een veldonderzoek uit op het kasteelterrein Oud Haerlem. Archeoloog Nancy de Jong – Lambregts: “We hebben het gigantische terrein van 90.000 m2 nu bijna helemaal onderzocht. We vonden dingen die eigenlijk helemaal niet kunnen. Vondsten die nooit eerder in Nederland gezien zijn. Zo uniek is dit onderzoek. Tijdens het onderzoek zijn onder andere een nieuwe kasteelstructuur (hoofdburcht), een gigantische schuur, een molen en verdedigingsmuren gevonden. Veel meer en groter dan we hadden verwacht.”
Jean Roefstra (Historisch archeoloog, provincie Noord-Holland): “In 1943 en 1960 deed prof.dr. J.G.N. Renaud onderzoek op het kasteelterrein Oud Haerlem. Dit onderzoek heb ik uitgewerkt en geïnterpreteerd. De opgraving is toen nooit goed uitgewerkt. Ik ben blij dat we het onderzoek in deze tijd met speciale apparatuur nog een keer hebben uitgevoerd. Toen de eerste resultaten vorig jaar bekend waren, ontdekten we al een hele grote nieuwe kasteelstructuur onder de grond. Een nieuw kasteel van 45 bij 45 meter breed. Nu zijn alle resultaten bekend.”
De grootste vondsten op een rij:
Voorhof
Naast de hoofdburcht van 45 bij 45 meter en de voorburcht vonden we dit keer ook een voorhof. Een voorhof is een terrein binnen de omwalling. Een groot oppervlak waar allerlei ondersteunende functies plaatsvonden, met woningen en stallen. Een voorhof van deze grootte is nooit eerder ontdekt in Nederland.
Een mogelijke torenmolen
Op het terrein vonden wij ook structuren die vermoedelijk bij een torenmolen horen. De oudste vermelding ervan bij Oud Haerlem gaat terug tot in 1327.
Belastingschuur
Buiten de omwalling van de voor- en hoofdburcht en het voorhof, ligt een enorme rechthoekige structuur dat waarschijnlijk een schuur van 20 bij 40 meter is. Het lijkt erop dat dit een ‘tiende schuur’ is. Een schuur waar ‘de tiende’ (belasting) in de vorm van bijvoorbeeld graan werd opgeslagen.
Toegangsconstructie
Voor het onderzoek was het onduidelijk waar de toegang van het kasteel lag. Nu is het duidelijk waar je het terrein op gaat. Daar ontdekte het onderzoeksteam heel veel meer wallen en grachten dan ze vermoedden. In een van de wallen ontdekten ze iets bijzonders. Een ronde toren met een diameter van wel 18 meter met daarbinnen nog een ronde structuur met een diameter van 10 meter. Dit kan duiden op een barbacane, een verdedigbare in de verdedigingswal geïntegreerde poortconstructie.
Lees meer over de resultaten in het onderzoeksrapport Oud Haerlem.
Waarom de vondst zo uniek is in deze tijd
Rob Gruben is bouwhistoricus en expert in kastelen, hij legt uit: “Kasteel Oud Haerlem stamt uit ongeveer 1250. In deze tijd bouwden ze alleen ronde kastelen. Een vierkant kasteel zoals Oud Haerlem kwam eigenlijk niet voor. En al helemaal niet met deze enorme grootte. Vierkante kastelen werden pas vanaf ongeveer 1280 door Floris V gebouwd. Tenminste, dat namen onderzoekers tot nu toe aan. Het komt bijna nooit voor dat een onbekend kasteel van deze grootte nog wordt teruggevonden in Nederland. Daarom zijn we zo verrast. We dachten dat alles in de jaren ‘60 al was opgegraven. Oud Haerlem heeft maar 100 jaar bestaan en is daarna verwoest. Op het terrein is nooit meer wat gebeurd, waardoor alle resten in de bodem in tact zijn. Je kan Oud Haerlem, samen met alle bebouwing op het terrein, bestempelen als het grootste en meest moderne kasteelterrein van Nederland uit die periode”.
Opgraven zonder te graven
Ferry van den Oever (Geofysicus): “Wij hebben dit terrein ingemeten met geofysische technieken (ElectroMagnetischeInductie, ook wel: EMI en Magnetometrie, ook wel: MAG). Voor de EMI-metingen hebben we bijna 80 kilometer over het terrein gelopen. Dit is gedaan met een enorm hoge resolutie. Met deze beide technieken kun je in de bodem kijken, zonder daadwerkelijk te graven. Op een kostenefficiënte manier ontdek je zo een schat aan informatie”.
Bekijk de video
Wethouder Aad Schoorl en het onderzoeksteam vertellen meer over de definitieve resultaten in onderstaande video.
Het onderzoeksteam bestaat uit: Jean Roefstra (historisch archeoloog), Rob Gruben (bouwhistoricus), Ferry van den Over (geofysicus) en Nancy de Jong-Lambregts (archeoloog, geofysische interpretatie).
